Had je ooit gedacht dat het dier met de meeste harten in onze Noordzee – de octopus – niet ouder wordt dan een gemiddelde basisschier? Ik hoorde vorige week op Radio 1 dat een octopus drie (!) harten heeft, maar toch meestal binnen vijf jaar sterft. Bizar eigenlijk. En het wordt nog gekker: zelfs mijn biologie-docent op school wist hier niet alles over te vertellen. Tijd om uit te zoeken: waarom die drie harten en waarom zó snel uitgeblust?
Drie harten: logistieke nachtmerrie of natuurwonder?
Om te snappen waar de octopus deze rare hardware vandaan heeft, moet je even in zijn schoenen – eh, tentakels – staan. Weet je nog die keer dat je na een rondje hardlopen amper adem kon halen? Stel je voor dat je acht armen tegelijk moet laten bewegen onderwater, én je hersenen zijn groter dan die van veel vissen. Mijn buurman (die duikinstructeur is) vertelde ooit dat een octopus een soort Ferrari-motor heeft, maar dan vloeibaar, en zijn bloed is blauw door koper.
Zo werkt het: één hart pompt bloed naar alle organen (het zogenoemde “systemisch hart”), de andere twee harten naar de kieuwen. Dit alles omdat hun blauw bloed minder efficiënt zuurstof transporteert dan ons ijzerrijke rode bloed. beetje omslachtig? Ja. Maar tja, wie ben ik om de evolutie tegen te spreken.
Waarom dan die korte levensduur?
Laten we eerlijk zijn – vijf jaar is niks als je kijkt naar de meeste dieren met zulke complexe breinen. En dat terwijl een kreeft of een zeeschildpad makkelijk ouder wordt dan de gemiddelde Nederlander. Volgens een studie die ik laatst in het NRC zag, zit het probleem vooral in hun voortplanting – en een bizar gen dat ‘de kloksprong’ heet. Na het paren slaat het leven bij een octopus eigenlijk meteen op hol: ze stoppen met eten, krijgen last van bizar gedrag, en hun lijf breekt langzaam af.
Dit alles komt door de optische klier, een soort interne timer die na de voortplanting als een malle hormonen uitscheurt. Resultaat? De octopus wordt letterlijk versleten in enkele maanden. nogal dramatisch, als je het mij vraagt…
Is er een voordeel aan die drie harten?
Voor een octopus wél. Met die aparte harten kunnen ze bizar snel van kleur veranderen, gaten in de rotsen inkruipen en ineens supersnel wegschieten. Mijn collega’s in het WhatsApp-groepje van onze lokale visvereniging zijn ervan overtuigd dat geen enkel dier ze slimmer aftroeft – behalve misschien een escape room-team uit Utrecht.
Toch: zouden ze zo slim zijn, dan zouden ze zichzelf toch langer laten leven? Of is dat nu juist de truc van de natuur – veel risico, knalhard genieten, en dan gauw wegwezen?
ik weet het antwoord niet, eerlijk gezegd. Maar het blijft fascinerend. Misschien is efficiëntie niet altijd hetzelfde als lang leven.
Kunnen mensen hier iets van leren?
- Accepteer dat niet alles ‘zo lang mogelijk’ moet. Soms is intens, kort beter dan saai en eindeloos.
- Blijf nieuwsgierig: er zit vaak meer achter rare natuurfeiten dan je denkt (vraag maar aan je biologie-docent… of je buurman).
- Neem tijd voor herstel – en als het even kan, probeer niet alles tegelijk te doen. Zelfs met drie harten was multitasken voor de octopus uiteindelijk niet zaligmakend.
In het kort: de octopus is een sprekend voorbeeld van natuurlijke efficiëntie en bizar tragische timing. Blijven ze boeien – elke duik in een docu, elk bericht in het nieuws. Wie weet komt er ooit een slimme gen-expert langs die de kloksprong weet uit te schakelen. Tot die tijd: leef als een octopus. Vol gas, drie harten, en als het moet… niet ouder dan vijf jaar. Of toch wel?
Heb je ooit een octopus in het wild gezien? Of weet je nog een ander bizar feitje over dieren? Deel het vooral hieronder. Ben benieuwd waar we nog meer versteld van kunnen staan – want, nou ja, wie weet wat ik zelf weer mis.
