Klinkt als een fabel, toch? IJsberen, die typische bewoners van uitgestrekte sneeuwwitte vlaktes, hebben verrassend geheime trucjes om te overleven wanneer de sneeuw verdwijnt. Op weg naar werk, ergens tussen Utrecht en Rotterdam, hoor ik op de radio steeds vaker over klimaatverandering. Maar wat gebeurt er eigenlijk met die imposante beren, als het ijs smelt? Tijd om de minder bekende kant van het verhaal te vertellen.
Waarom sneeuw eigenlijk wel (en niet altijd) nodig is
Veel mensen denken: ijsbeer zonder sneeuw — dat werkt niet. Maar recente observaties uit de Hudsonbaai en Spitsbergen laten zien dat het best kan. Mijn collega uit Groningen zei laatst nog: “Ze zijn toch gewoon gebouwd op kou?” Klopt deels. IJsberen gebruiken sneeuw en ijs meestal als platform om op zeehonden te jagen. Maar sneeuwloze seizoenen duren tegenwoordig maanden langer dan vroeger. Toch stoppen ze niet met ademen, leven, proberen.
Het geheime menu van de ijsbeer
De grootste aanpassing? Hun dieet. Waar een ijsbeer normaal zeehonden vangt, schakelen ze zonder sneeuw deels over op bessen, vis en afval van menselijke nederzettingen. Ja, je leest het goed — afval eten. Het klinkt niet zo chic als fangende robben op het pakijs, maar noodgevallen kennen geen etiquette.
- Ze struinen rond in dorpjes, op zoek naar achtergelaten voedsel
- Ze jagen op jonge watervogels — en hun eieren
- Soms eten ze zelfs gras, al geeft dat amper energie
Eerlijk gezegd — ik weet niet of ik zelf bessen zou eten als ik gewend was aan vetrijke robben, maar keuzes zijn beperkt.
Creatieve oplossingen en snufjes van de natuur
Vorige maand nog las ik in een biologenforum dat sommige ijsberen zelfs leren zwerven naar koelere gebieden, als een soort tijdelijke expats. Hun voetzolen zijn robuust genoeg voor rotsige ondergrond zonder ijs. Eén kennis uit Tromsø zag ze over grind lopen als het niets was. Dat vond ik opvallend — blijkbaar zijn ze flexibeler dan we denken, hoewel ik me afvraag hoe lang dat standhoudt.
En dan die dikke vacht… Ik dacht altijd: dat moet ondraaglijk zijn in de zomer. Maar kennelijk scheiden ze overmatig warmte via hun voetzolen en soms zelfs door wat ‘panting’, een soort hijgen. Niet de meest comfortabele truc, wel effectief.
De donkere kant: niet elk ijsbeer-verhaal heeft een happy end
Zonder sneeuw zijn ijsberen kwetsbaarder. Ze verhongeren sneller en komen dichter bij mensen (wat bijna nooit goed uitpakt). In sommige dorpen op Spitsbergen zijn de prullenbakken tegenwoordig “ijsber-proof”. Toch — zoals mijn oma altijd zei — “een slimme beer redt zich altijd”. Hoewel… soms ben ik daar niet zo zeker van, vooral als je de krantenkoppen leest.
Blijft het goedkomen — of niet?
Misschien hoop ik gewoon dat deze “sneeuwloze strategieën” een tijdelijke oplossing zijn. Want uiteindelijk hebben ijsberen écht ijs nodig voor hun overleving. De natuur knutselt veel bij elkaar, maar niet alles is maakbaar. In ons buurtappje wordt er soms hartelijk over gegrapt (“zullen we ijsberen op de Veluwe inzetten tegen overlast?”), maar ergens is het toch pijnlijk serieus.
In ieder geval — ik blijf het volgen, al weet ik niet of ik optimistisch moet zijn.
Wat kunt u doen?
Stay tuned, deel uw mening of ervaringen hieronder — wie weet kan uw tip ooit een ijsbeer helpen (of op z’n minst medeleven opwekken). Al is het maar een kleine bijdrage, alle aandacht voor deze Noordpool-reuzen blijft hard nodig.
