Een partijpolitieke verklaring op een ongebruikelijk moment
President Donald Trump hield woensdag een vrijwel uitgesproken partijpolitieke toespraak vanuit het Witte Huis. Tijdens deze zogeheten toespraak werd hij 18 minuten lang geconfronteerd met beschuldigingen, betichtte hij zijn voorganger van allerlei problemen en poogde hij de resultaten van zijn bijna 11 maanden presidentschap te overdrijven. Bovendien liet hij zich uit over grote beloften over de toekomst, die meestal als onmeetbaar en zeer ambitieus worden bestempeld.
De uitzending: een unicum of de norm?
Bij de eerste toespraak van Trump tijdens zijn tweede termijn op het Witte Huis waren alle grote televisienetwerken in de VS aangesloten. Zijn beeld en stem werden razendsnel verspreid via kabel, televisie- en onlineplatforms. Wat eveneens opviel, was dat Trump zich in het Diplomatic Reception Room bevond en de toespraak gaf die vooral gekenmerkt werd door agressieve en politiek gekleurde argumenten, vaak met feiten die niet volledig klopten. Daarbij deed hij een beroep op het publiek met grote beloften over wat volgens hem nog zou komen.
Zo’n toespraak is niet vergelijkbaar met een militaire aankondiging of een mededeling over een belangrijke nationale crisis. Het was eerder een declamatie waarin hij probeerde te bewijzen dat hij het beter doet dan de peilingen suggereren. De vraag ontstond of netwerken excuus hadden moeten geven voor het uitzenden van een zogeheten politieke speech van de hoogste leider in de vrije wereld, vooral omdat die speech duidelijk partijpolitiek was.
De rol van netwerkleiders en de normen die bestaan
Volgens voormalig NBC News-bestuurder Mark Lukasiewicz, die na meer dan tien jaar leiding te hebben gegeven aan NBC’s speciale verslaggeving, ligt het niet voor de hand dat zo’n visueel en inhoudelijk afwijkende speech zomaar wordt toegestaan. Over het algemeen worden presidenten de ‘benefit of the doubt’ gegeven, tenzij er duidelijke redenen zijn om dat niet te doen. Normaal gesproken worden officiële toespraken vooraf besproken met het hoofd van de communicatie op het Witte Huis, die dan contact zoekt met netwerken voor afstemming.
In het geval van Trump waren er echter complicaties. Op de dag van de speech kwam namelijk de aankondiging van FCC-voorzitter Brendan Carr dat de toezichthouder, die doorgaans als onafhankelijk wordt beschouwd, onder toenemende politieke invloed staat. Dit, samen met de bekende confrontaties van Trump met journalisten en rechtszaken tegen nieuwsorganisaties, zorgde voor een vreemde dynamiek.
De invloed van politieke en media-overwegingen
Het blijven maken van politieke verzoeken door presidentschappen is niet nieuw. Het gebeurt wanneer het gaat om belangrijke onderwerpen, zoals militaire acties of nationale veiligheidskwesties. Voormalig president Barack Obama kreeg bijvoorbeeld toestemming om over de missie in Pakistan te spreken, terwijl anderen – zoals Joe Biden – hiervan vaak werden afgewezen. Sinds de terugkeer van Trump naar het Witte Huis heeft hij echter zelden of nooit aangekondigd dat hij een verzoek tot uitzendslot indient.
Op dinsdag had Trump zijn plannen via sociale media bekendgemaakt, onder andere over de Venezuela-actie en drugsschepen, wat de aandacht op de speech trok. Vaak worden dergelijke toespraken gekoppeld aan grote militaire of internationale beslissingen, zoals in de geschiedenis van het presidentschap te zien is. Maar soms gaat het ook over politieke boodschappen gericht op het binnenlandse publiek, zonder dat dat officieel wordt aangekondigd.
Onzekerheid over de inhoud en het doel van de toespraak
Tot op het laatste moment was onduidelijk of de inhoud van Trump’s speech vastlag bij de netwerken. Medewerkers van het Witte Huis en andere overheidsinstanties lieten weten dat de speech vooral over de staat van het land zou gaan, wat binnen de normale kaders past. Trump ging daar echter verder mee dan traditionele normen: hij sprak van het “uitlachen” van de Verenigde Staten voor hij in januari opnieuw werd ingezworen, en beschuldigde Biden en de Democraten ervan dat ze recordinflatie veroorzaakten.
Hij beweerde dat hij in 2024 een grote verkiezingsoverwinning had behaald, ondanks dat zijn aandeel in de Electorale College-stemmen relatief laag was. Daarnaast haalde hij cijfers aan over buitenlandse investeringen en immigratie, vaak met onjuiste of overdreven getallen. Zo beweerde hij dat hij 18 biljoen dollar aan buitenlandse investeringen had binnengehaald, terwijl het feitelijk ongeveer de helft is.
De White House zelf liet slechts enkele grafieken zien, waarvan alleen Fox News die op beeld bracht.
De reactie van netwerken en de toekomst van politieke toespraken
De vraag of dit soort speeches in de toekomst nog zonder meer op televisie kunnen worden uitgezonden, blijft actueel. Lukasiewicz stelde dat de grote druk die presidenten kunnen uitoefenen, en het feit dat Trump zich niet schaamt om organisaties onder druk te zetten of te belagen, een grote rol speelt bij dergelijke beslissingen. Het is niet ondenkbaar dat netwerken in de toekomst kritischer zullen zijn, maar zakelijke overwegingen blijven altijd meespelen.
Tot nu toe is het gebruikelijk dat netwerken de president de benefit of the doubt geven, vooral bij officiële en belangrijke speeches. Maar in een tijd waarin de politieke en mediaklimaat sterk onder druk staan, wordt er steeds meer getwijfeld of dat in alle gevallen nog opgaat.
