“Ooit gehoord van ‘Tatemae’?” Niet? Dat verbaasde me ook — tot vorige week, toen een collega erover begon tijdens de lunchpauze. Het klinkt misschien als een exotisch woord uit een reisgids, maar dit Japanse fenomeen dringt steeds vaker Nederlandse kringen binnen. En – al klinkt het bizar – het zou zomaar roet in het eten kunnen gooien bij je vriendschappen en werkrelaties.
Wat is ‘Tatemae’ — en waarom praten we er nu over?
Kort gezegd betekent ‘Tatemae’ iets als ‘je sociale masker dragen’. In Japan houden mensen vaak hun echte gevoelens of meningen voor zich, uit beleefdheid. In de praktijk: je doet vrolijk tegen je collega, maar denkt ondertussen dat zijn presentatie nergens op sloeg. Mijn buurvrouw werkt al jaren in een Japans-Nederlands bedrijf en beschreef het laatst zo: “Iedereen zegt ja, maar niemand bedoelt het echt.” Het lijkt een aardige gewoonte, maar…
Waarom vinden Nederlanders het ineens interessant?
Sinds corona werken we vaker internationaal — met Aziatische klanten of partners. Veel bedrijven in Amsterdam-Zuidoost, maar ook bij ASML in Veldhoven, krijgen hierdoor te maken met Tatemae-achtige situaties. Je merkt het bijvoorbeeld in Zoom-vergaderingen: alles blijft keurig en diplomatiek. Terwijl er onderhuids soms van alles borrelt.
- Je zegt ja, maar bedoelt nee (of andersom)
- Eerlijk feedback geven voelt opeens ongemakkelijk
- Kleine irritaties blijven doorsluimeren…
Expert: “Hierdoor kun je het vertrouwen verliezen”
Onlangs las ik een interview met Eveline de Vries, intercultureel trainer uit Utrecht. Zij waarschuwt: als je Tatemae overneemt, worden contacten oppervlakkig. “Mensen voelen dat er niet alles gezegd wordt. Op de lange termijn tast dat onderling vertrouwen aan.” Herkenbaar — ik heb dit een maand of drie geleden bij mezelf gemerkt. Tijdens een project bleef ik beleefd glimlachen, maar mijn werkpartner voelde aan dat ik iets achterhield. Sindsdien probeer ik directer te zijn, al lukt dat niet altijd…
Moet je nu bang zijn voor Tatemae?
Niet per se — maar een beetje opletten kan geen kwaad. Volgens mijn moeder (“zeg gewoon waar het op staat, jongen!”) moet je vooral jezelf blijven. Toch snap ik waarom dit gebruik populair wordt: het maakt het contact tijdelijk soepeler. Alleen, in de Nederlandse cultuur hechten we juist aan duidelijkheid en openheid. Zeggen waar het op staat, ook al is dat soms een beetje ongemakkelijk.
Praktische tips om niet in de val te lopen
- Durf te vragen: “Wat vind je hier écht van?”
- Zeg liever oprechte feedback dan beleefde vage opmerkingen
- Herken het patroon bij jezelf (“Ben ik nu eerlijk, of speel ik mee?”)
- Stel voor elkaar tijd in om meningen uit te wisselen, zonder filter
En — al weet ik niet of het altijd werkt — een kort gesprek bij de koffieautomaat doet vaak meer dan tien e-mails met beleefde zinnen.
Tot slot…
In een multiculturele samenleving pikken we allemaal gewoonten op, bewust of niet. Is dat erg? Nou, soms wel — soms niet. Het loont om eerlijk naar jezelf (en je contacten) te blijven. Heeft u zelf weleens “Tatemae” gemerkt in uw omgeving? Deel het hieronder, ik ben benieuwd hoe dat in Rotterdam, Eindhoven of Haarlem verschilt… In ieder geval: openheid, dat blijft hier toch het fijnst. Nou ja, meestal.
