De huidige situatie in Gaza en de internationale reacties
Op zaterdag heeft de Qatarese minister-president aangegeven dat het wapenstilstand in Gaza zich in een van de meest kritieke momenten bevindt sinds het begin van de eerste fase. Volgens Sheikh Mohammed bin Abdulrahman Al Thani nadert deze fase zijn einde, terwijl de restanten van een Israëlische gijzelaar nog steeds door militanten moeten worden overgedragen. Tijdens een conferentie in de Qatarese hoofdstad benadrukte hij dat internationale bemiddelaars, onder leiding van de Verenigde Staten, druk uitoefenen om de weg vrij te maken voor de tweede fase van het proces, waarmee het akkoord verder wordt versterkt.
De status van het staakt-het-vuren en de voorwaarden voor verdere escalatie
De Qatarese official verklaarde dat de recente ontwikkelingen niet mogen worden gezien als een definitief einde van de gevechten, maar eerder als een pauze. Volgens hem is de volledige beëindiging van het conflict afhankelijk van de volledige terugtrekking van Israëlische troepen, de stabilisering van Gaza en de mogelijkheid voor mensen om vrijelijk te bewegen. Op dit moment zijn die voorwaarden nog niet vervuld. Ondanks dat het staakt-het-vuren de hevige gevechten van de afgelopen twee jaar heeft stilgelegd, bevestigen gezondheidsfunctionarissen in Gaza dat sinds 10 oktober, toen het wapenstilstand inging, meer dan 360 Palestijnen door Israëlisch vuur zijn omgekomen.
Nieuwe incidenten en Israëlische militaire acties
Er vonden recente gewelddadigheden plaats, waarbij volgens het Shifa Hospital twee Palestijnen werden gedood bij een Israëlische luchtaanval in het noordwesten van Gaza Stad. Het Israëlische leger stelde dat het niet op de hoogte was van een dergelijke aanval, maar voegde toe dat soldaten op zaterdag drie militants hadden geëlimineerd die de ‘gele lijn’ waren overgestoken en een directe dreiging vormden.
Het Israëlische leger verklaarde ook verschillende aanvallen te hebben uitgevoerd op Palestijnen die de staakt-het-vuren-lijn overstaken.
De tweede fase en het proces naar vrede
De eerste fase van het vredesplan onder leiding van de Amerikaanse president Donald Trump, die uit 20 punten bestaat, hield in dat de gevechten stopten en dat tientallen gijzelaars in Gaza werden geruild tegen Palestijnen die vastzitten in Israëlische gevangenissen. Een delegatie van Israël reisde vorige week naar Egypte voor overleg over de terugkeer van de laatste gijzelaar. De volgende fase, die nog niet is begonnen, omvat de inzet van een internationale veiligheidsmacht in Gaza, het vormen van een nieuwe technocratische regering, demilitarisering van Hamas en de eventuale terugtrekking van Israëlische troepen.
De rol van internationale en regionale actoren
Volgens Arabische en Westerse functionarissen, die spraken met The Associated Press, wordt er wordt verwacht dat eind van het jaar een internationale organisatie, onder leiding van Donald Trump, de toezichthoudende rol krijgt over de staakt-het-vuren. Op de lange termijn voorziet het plan ook een mogelijke weg naar Palestijnse onafhankelijkheid.
De Qatarese premier benadrukte dat zelfs de geplande volgende fase tijdelijk moet blijven en dat duurzame vrede alleen kan worden bereikt met de uiteindelijke vorming van een Palestijnse staat. Dit standpunt botst echter met het harde standpunt van de Israëlische regering.
De aanscherping van regionale diplomatie en de onzekerheid rondom een internationale veiligheidstroepen
De Turkse minister van Buitenlandse Zaken, Hakan Fidan, uitte zorgen over de vorming van een internationale veiligheidsmacht voor Gaza. Hij benadrukte dat het onduidelijk is welke landen zich zullen aansluiten, hoe de commandostructuur eruit zal zien en wat de eerste missie zal zijn. Hoewel Turkije een garantiegever is voor het staakt-het-vuren, weigert Israël, dat een problematische relatie onderhoudt met Turkije, deelname van Turkije aan de veiligheidsmacht.
Veel details blijven nog onduidelijk, aldus Fidan, maar zodra de inzet van de internationale veiligheidsmacht plaatsvindt, zullen de resterende kwesties zich waarschijnlijk oplossen.
De rol van de UNRWA en de humanitaire situatie in Gaza
Na een brede internationale steun verklaarde de VN-organisatie voor Palestijnse vluchtelingen (UNRWA) dat haar toekomstige rol in Gaza niet duidelijk is. Zowel Israël als de Verenigde Staten hebben de organisatie, die sinds de oorlog door Hamas wordt geleid, buitengesloten van gesprekken over de tweede fase van het staakt-het-vuren. Volgens Tamara Alrifai, directeur externe relaties bij UNRWA, blijft de organisatie humane en educatieve diensten leveren in Gaza, ondanks de uitsluiting.
Met ongeveer 12.000 werknemers vormt UNRWA een essentieel onderdeel van de openbare dienstverlening in Gaza, en haar uitsluiting heeft grote gevolgen voor de regio. De financiering van de organisatie is onder druk komen te staan, nadat de VS in het begin van 2024 de financiering stopzetten. Hoewel de mandaat van UNRWA tot 2029 is verlengd, blijft de financiële crisis bestaan.
Volgens Alrifai is het veel waardiger dan puur geld dat de organisatie haar werk kan voortzetten en dat men beseft dat er geen echte alternatieven zijn voor haar uitgebreide netwerk van diensten.
De escalatie en het verdere getroffen gebied
De oorlog begon op 7 oktober 2023, toen Hamas-militanten Israël binnenvielen, waarbij ongeveer 1.200 mensen werden gedood en meer dan 250 gijzelaars werden genomen. Israël reageerde met een offensief dat volgens Gaza’s Gezondheidsministerium het leven van meer dan 70.000 Palestijnen heeft geëist. Het ministerie maakt geen onderscheid tussen burgers en strijders, maar stelt dat bijna de helft van de doden vrouwen en kinderen zijn. De cijfers worden als betrouwbaar beschouwd door de VN en andere internationale organisaties.
