Stel je voor: je loopt tijdens een weekendwandeling met je hond ergens bij de Veluwe — en plotseling stuit je op een overwoekerd, vreemd uitziend heuveltje. Je denkt eerst: gewoon een molshoop of vergeten zandbult. Maar ergens, diep onder het gras, ligt een van de grootste archeologische mysteries van Nederland. En dat ding is nog gevaarlijk ook.
De kans dat je er eentje tegenkomt is niet klein. Toch praat bijna niemand erover, ook niet in mijn vriendengroep. Zelfs de opa van mijn buurman — ex-archeoloog uit Wageningen — zegt: “Als ik eerlijk ben, blijf ik liever uit de buurt.” Waarom? Laten we samen duiken in het mysterie van de zogenaamde ‘munitiebunkers’ uit WOII. En vooral: wat moet je doen als je er eentje vindt?
Wat zijn deze gevaarlijke bunkers eigenlijk?
Munitiebunkers — vaak verstopt in bossen rondom Gelderland, Drenthe en Brabant — zijn betonnen restanten uit de oorlog. Soms nauwelijks zichtbaar, soms bedekt met oude planken of roestige metalen deuren. Nou ja, deur… het is vaker een soort ingestorte luik met stekeldraad ertussen.
En dan het enge: veel van deze bunkers zijn nooit leeggehaald. Er liggen dus nog munitie en explosieven uit de jaren ’40, minstens tachtig jaar oud. Je kunt zeggen “Joh, zo oud – wat kan er nou nog gebeuren?” Maar deskundigen, zoals mijn collega van Universiteit Utrecht, benadrukken: juist oude munitie is instabiel. Door verroesting en slijtage zijn sommige springstoffen gevaarlijker dan ooit.
Waarom zijn ze nu nog steeds een probleem?
- Vergeten plekken – bijna niemand weet precies waar ze allemaal liggen. Kaarten uit die tijd zijn onvolledig of kwijt.
- Oude munitie wordt instabiel – zelfs aanraken kan levensgevaarlijk zijn.
- Speurende kinderen, honden of wandelaars – elk jaar zijn er meldingen van bijna-ongelukken.
Op een lokale Facebookgroep uit Ede las ik vorige maand dat een hond letterlijk een halve granaat uit het struikgewas groef. De baas, totaal in shock, belde Politie — die kwam met explosievenopruiming en alles. Volgens de woordvoerder “komt dit best vaak voor, maar veel mensen houden hun mond erover”.
Hoe herken je zo’n bunker (en wat doe je?)
Het ziet er meestal uit als een laag betonnen bouwwerk, vaak met mos, en soms roestige resten van sloten. Niet groot — soms amper groter dan een schuurtje. Kan zijn dat er een houten hek omheen staat, maar meestal is dat al lang weggerot.
- Zie je vreemde ronde metalen objecten, verroest ijzer of iets wat lijkt op een oude kist? Kom niet dichterbij.
- Markeer de plek op Google Maps — of gewoon met een grote stok.
- Bel de politie via 112, melden dat je mogelijk explosieven hebt gezien.
- Vertel de buren in de buurt, want kinderen zijn vaak nieuwsgieriger dan wij…
Ik weet nog dat een collega van mij uit Utrecht ooit een militaire helm vond tijdens het wandelen — nu laat hij alles liggen. “Beter veilig dan spijt,” zegt hij. Geen gek idee.
Zorg voor je omgeving: liever melden dan zwijgen
In ons dorp (ergens tussen Arnhem en Nijmegen — zal geen namen noemen) zijn er de afgelopen jaren meerdere van deze bunkers gevonden. De lokale gemeente plaatst soms waarschuwingsborden, maar vaak alleen als iemand het meldt. De rest blijft onzichtbaar, tenzij iemand per ongeluk op een explosief stuit.
En ja, misschien nóg een tip waarvan mijn moeder altijd zei: “eigen veiligheid eerst, sensatie later.” Het klinkt overdreven — tot je beseft dat sommige van deze explosieven tot nu toe zijn blijven liggen omdat niemand ze serieus neemt. In onze appgroep gingen er de afgelopen tijd behoorlijk wat foto’s rond van zogenaamde “gevonden schatten”. Maar het mysterie is niet onschuldig — en, heel eerlijk, misschien is dat juist het gevaarlijke eraan.
En nu?
Waarschijnlijk loop je nooit tegen zo’n bunker aan. Maar mocht het toch gebeuren, dan weet je nu tenminste waaróm ze nog altijd gevaarlijk zijn — en wat je wel (en vooral niet) moet doen. Misschien kun je dit verhaal delen met anderen in je buurtapp — want voor je het weet, haalt die nieuwsgierige buurjongen zijn metaaldetector weer uit de schuur. In ieder geval: veiligheid eerst. En mocht je een sterke mening hebben hierover… laat het vooral weten in de reacties. In het ergste geval heb ik het verkeerd begrepen — dat kan ook nog.
Kortom, weet waar je loopt, blijf alert en geef het door — we zijn samen verantwoordelijk voor onze (en elkaars) veiligheid. Nou ja, zoiets dus…
