De huidige situatie en de opmerkingen van de secretaris-generaal
Op dinsdag verklaarde NATO-secretaris-generaal Mark Rutte dat hij de bezorgdheid over de inzet van de Verenigde Staten voor het bondgenootschap negeerde. Dit gebeurde voorafgaand aan een bijeenkomst van buitenlandse ministers van de alliantie, waarin de oorlog in Oekraïne centraal stond. Rutte benadrukte dat de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Marco Rubio, vanwege een druk schema niet aanwezig kon zijn.
Volgens een anonieme bron binnen het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft Rubio al tientallen ontmoetingen met NATO-bondgenoten gehad en is het niet praktisch te verwachten dat hij bij elke vergadering aanwezig kan zijn. In plaats daarvan zal plaatsvervangend minister Christopher Landau deelnemen, die de EU-landen zal aansporen zich aan hun belofte te houden om 5% van het bruto binnenlands product aan defensie te besteden.
De Amerikaanse positie en Europese reacties
Rubios afwezig wordt door Rutte niet als problematisch beschouwd. De Nederlandse diplomaat verklaarde dat Rubio volledig druk is met andere belangrijke dossiers, waaronder de situatie in Oekraïne en bredere internationale kwesties. Rutte verklaarde dat hij geen reden zag om hiervan iets anders te interpreteren.
Het Amerikaanse voorstel van voormalig president Donald Trump, dat geen verdere NATO-expansie toestaat en geen Oekraïne-lidmaatschap voorziet, werd als een breuk met eerdere beloftes beschouwd. Dit plan stelt ook voor om een dialoog tussen Rusland en NATO te faciliteren, bemiddeld door de VS, om alle veiligheidskwesties op te lossen. Hoe neutraal de VS hierin kan optreden, is onduidelijk.
Rutte noemde dat het voorstel aangepast was om Europese zorgen weg te nemen. Hij benadrukte dat het sluiten van een overeenkomst om de oorlog in Oekraïne te beëindigen, los zou staan van de NATO-lidmaatschapsvraag. Desondanks bleef hij erop wijzen dat Oekraïne op lange termijn lid wil worden van de organisatie, toen in 2024 in Washington werd benadrukt dat hij een “onomkeerbare weg” bewandelt richting toetreding.
De politieke realiteit rond Oekraïne en NATO-lidmaatschap
De voormalige Nederlandse premier herhaalde dat Oekraïne nu niet unaniem erkend wordt als lid van NATO, mede door de weigering van lidstaten als Hongarije en Slowakije. Een volledige lidmaatschap zou unanimiteit vereisen, en dat is op dit moment niet het geval.
Op de laatste NATO-top in Den Haag bevestigde Donald Trump nog eens het Amerikaanse engagement onder Artikel 5 – de collectieve defensieverzekering –, en sprak hij over de positieve houding van de andere leiders. Toch getuigden zijn latere uitspraken dat de VS vooral wapens aan NATO levert, voornamelijk aan Oekraïne, dat de prioriteit ligt bij de verkoop van wapens door de VS aan de alliantie.
Bovendien blijven er zorgen bestaan over verdere vermindering van Amerikaanse troepen in Europa. In oktober kondigde Roemenië aan dat de Amerikaanse troepen daar met 3.000 zouden verminderen, terwijl de VS zich meer richten op veiligheidsrisico’s in Azië en andere regio’s. Een plan voor verdere troepbewegingen wordt begin 2026 verwacht.
