De opvallende verschuiving in communicatie en strategie
De Venezolaanse president Nicolás Maduro lijkt zich in een toestand van wanhoop te bevinden, hoewel zijn tactieken moeilijk te doorgronden zijn. Eerder werden zijn uitspraken in het Engels vaak geassocieerd met frustratie, waarbij hij het publiek aanspoorde om woorden als “skatepark” en “fashion” geleidelijk aan uit te sluiten uit hun vocabulaire. Zinspelingen op deze taalkeuzes weerspiegelen een poging om zich aan te passen aan de politieke en diplomatieke dynamiek.
Nu de Verenigde Staten overwegen of militair ingrijpen in Venezuela, vertoont Maduro tekenen van verandering. Hij zingt “Imagine” van John Lennon, roept op tot vrede en beweegt op de maat van een remix van zijn recente slogan: “No War, Yes Peace”.
De interpretatie van deze gedragsverandering
Veel oppositieleden in Venezuela zien deze omslag als een teken van wanhoop. Zij menen dat de dreiging van een militaire actie Maduro onder druk zet, terwijl maanden van diplomatieke en economische druk nog niet hebben geleid tot massale deserteren of een regimewisseling. Het blijft onduidelijk of deze tactiek een daadwerkelijke poging tot concessies inhoudt of slechts een strategisch spel is.
Het systeem van loyaliteit en straffen
Achter Maduro’s vermogen om aan de macht te blijven, ligt een systeem dat vijandige en ontrouwe bondgenoten hard bestraft. Tegelijkertijd profiteren ministers, rechters en militaire leiders van hun trouw door zich te verrijken. Volgens onderzoeker Ronal Rodríguez van het Venezuelaanse Observatorium van de Universidad del Rosario in Colombia is de revolutie bolivariaanse opmerkelijk effectief in het samenhouden van loyalisten onder externe druk.
De basis van dit loyaliteitssysteem bestaat uit netwerken van corruptie, aangestuurd door Chávez en Maduro. Zij geven vertrouwelingen de ruimte om zichzelf te verrijken, waardoor pogingen om de regering omver te werpen telkens weer worden gefrustreerd. Denkbaar is dat gevangenis en marteling als strafmiddelen worden ingezet, vooral tegen leden van het leger. Dit systeem stelt Maduro in staat om het leger te controleren en te voorkomen dat elementen zich tegen hem keren, terwijl de militaire elite betrokken blijft bij smokkelwaar zoals drugs, olie en dieren.
Militaire steun en oppositie
De Venezolaanse oppositie, onder leiding van María Corina Machado — Nobelprijswinnaar voor de Vrede —, had steun kunnen vinden bij het leger om Maduro omver te werpen. Echter, militaire leiders zoals de minister van Defensie Vladimir Padrino López bleven loyaal aan Maduro, zoals ook in 2019 gebeurde tijdens een opstand van soldaten die Juan Guaidó als voorzanger erkenden.
Sinds de herinstallatie van Maduro heeft de Amerikaanse regering onder Trump de druk verder opgevoerd. Er werd een beloning van 50 miljoen dollar uitgegeven voor informatie leading tot zijn arrestatie, en in 2020 werd Maduro officieel aangeklaagd voor leiding geven aan het “Cartel van de Zonnen”, dat door de Amerikaanse overheid als terroristische organisatie werd bestempeld. Maduro ontkent deze beschuldigingen.
Militaire acties en diplomatieke spanningen
In september begon de Amerikaanse marine met het bombarderen van schepen die volgens Washington drugs vervoerden op de Caraïbische Zee en de Stille Oceaan. Meer dan 80 mensen kwamen om het leven bij deze aanvallen, die door velen worden gezien als pogingen van de Amerikaanse overheid om de invloed van het chavisme te verkleinen. De oppositie zet die perceptie kracht bij door hernieuwde beloftes om Maduro van de macht te verdrijven.
De trouw van chavistische militairen werd enkele weken na het eerste maritieme bombardement op de proef gesteld, toen een piloot van Maduro het Amerikaanse samenzweringsplan afwees om hem gevangen te nemen. Een woordvoerder van de Venezolaanse garde verwoordde het als: “Wij, Venezolanen, zijn van een andere kmaar, en we zijn geen verraders.”
De symboliek en publieke demonstraties
Op dinsdag marcheerden aanhangers van Maduro door Caracas als vertoon van het “antimperialistische” sentiment dat het chavisme kenmerkt. De mars eindigde met een ceremonie waarin Maduro een met edelstenen versierde zwaard hief, dat van Simón Bolívar was, en de menigte opriep om de vrede en vrijheid te verdedigen, uit naam van God.
De rol van leiderschap en eenheid
Volgens Susan Shirk, professor aan de Universiteit van Californië in San Diego, hebben autoritaire leiders een “fetisjisme voor eenheid”. Zij geven de voorkeur aan openbare loyaliteitsbevestigingen om verdeeldheid en sociale onrust te voorkomen. Dit soort displays kan volgens haar de perceptie van risico’s bij protesten verminderen.
Internationale strategieën en regionale reacties
De Amerikaanse minister van Defensie, Pete Hegseth, verklaarde dat de categorisering van het “Cartel van de Zonnen” extra opties biedt voor de aanpak van Maduro. Hoewel de details onduidelijk blijven, wordt algemeen aangenomen dat het huidige regime niet als een houdbare uitkomst wordt beschouwd. Professor David Smilde van Tulane Universiteit benadrukt dat een blokvorming rond machtsdemonstraties niet per se tot regimewissel zal leiden, omdat militaire actoren in Venezuela een complexe en onderling verbonden belangen hebben.
De binnenlandse situatie: crisis en loyaliteit
De regeringsperiode van Maduro is gekenmerkt door een diepe politieke, sociale en economische crisis. Miljoenen Venezolanen leven in armoede, terwijl meer dan 7,7 miljoen het land hebben verlaten door de crisis. Het afgenomen vertrouwen in de regering wordt weerspiegeld in de afname van steun voor de partij en het beleid ervan.
Ondanks de versterkte Amerikaanse druk blijft Maduro loyaliteit behouden binnen zijn confined circle. Hij probeert zijn kleine achterban te behouden door middel van traditionele methoden, zoals het organiseren van demonstraties in de hoofdstad. Zenaida Quintero, een schoolpoortwachter, herinnert zich de crisis van eind jaren 2010 en de voedseltekorten, maar haar steun voor Maduro is onverminderd. Ze benadrukt dat Maduro, net als Chávez, haar niet in de steek zal laten.
Quintero, 60 jaar, gelooft dat het belangrijk is om verbonden te blijven en zich te blijven verdedigen in een onzekere politieke situatie.
