De inzet voor gerechtigheid en herstel
Op een conferentie in Algiers hebben leiders uit Afrika zondag aangedrongen op de wettelijke erkenning, criminalisering en aanpak van koloniale misdaden uit het verleden. Ze pleitten voor het verkrijgen van herstelmaatregelen en compensatie voor de slachtoffers van kolonialisme. Tijdens de bijeenkomst stemden diplomaten en leiders in met een resolutie van de Afrikaanse Unie, eerder dit jaar aangenomen, die opriep tot rechtvaardigheid en financiële compensatie voor de betrokken partijen.
Toelichting door Algerijnse diplomatie
In zijn inauguraletoespraak benadrukte Algerijns Minister van Buitenlandse Zaken Ahmed Attaf dat de geschiedenis onder Frans koloniale overheersing aantoont dat het belangrijk is om compensatie te zoeken en gestolen eigendommen terug te eisen. Volgens hem zou een juridische basis ervoor zorgen dat restitutie niet langer wordt gezien als een gunst of een plezier, maar als een gerechtvaardigde handeling.
Attaf onderstreepte verder dat Afrika het recht heeft op officiële erkenning van de misdaden die tijdens de koloniale periode zijn gepleegd. Hij noemde dit een essentiële eerste stap om de gevolgen van die tijd aan te pakken, waarvan de kosten voor Afrikaanse landen en volkeren nog altijd zwaar doorwegen in de vorm van uitsluiting, marginalisatie en achterstand.
Internationale verdragen en koloniale kwesties
De meeste landen hebben op internationaal niveau verdragen en wetten aangenomen die praktijken als slavernij, marteling en apartheid verbieden. De Handvest van de Verenigde Naties verbiedt het geweld gebruiken om territorium te veroveren, maar verwijst niet expliciet naar kolonialisme.
De afwezigheid van een expliciete verwijzing naar kolonialisme was dan ook een centraal punt tijdens de februari-top van de Afrikaanse Unie. Daar werd gediscussieerd over een voorstel om een uniforme positie te ontwikkelen over herstelmaatregelen en om kolonisatie formeel te classificeren als een misdaad tegen de menselijkheid.
De economische impact en terugvordering van gestolen artefacten
De financiële kosten van kolonialisme in Afrika worden op grote schaal geschat. Sommige schattingen spreken over trillioenen dollars aan gestolen rijkdom. Europese mogendheden onttrokken natuurlijke hulpbronnen vaak op brute wijze en maakten enorme winsten uit goud, rubber, diamanten en andere mineralen, terwijl de lokale bevolking in armoede bleef achter.
In de laatste jaren heeft Afrika de toenemende druk opgedreven voor de teruggave van geroofde artefacten die nog steeds in Europese musea worden bewaard. Attaf stelde dat de keuze om de conferentie in Algerije te houden niet toevallig was. Algerije heeft immers geleden onder enkele van de meest meedogenloze vormen van Franse koloniale overheersing en heeft een bloedige oorlog gestreden om haar onafhankelijkheid te verkrijgen.
De koloniale erfenis en de strijd om Soedan en de Western Sahara
De gevolgen van de koloniale overheersing waren ingrijpend: bijna een miljoen Europeanen hadden grotere politieke, economische en sociale privileges, ondanks dat Algerije wettelijk deel uitmaakte van Frankrijk en haar mannen in de Tweede Wereldoorlog werden opgeroepen voor militaire dienst. Tijdens de Algerijnse revolutie verloren honderdduizenden het leven. Franse strijdkrachten martelden gevangenen, verdwenen verdachten en verwoestten dorpen als onderdeel van een strategie om hun machtspositie te behouden.
Attaf benadrukte dat Algerije haar ervaringen heeft gebruikt om haar standpunt in te nemen over de betwiste regio Western Sahara. Dit gebied, vroeger een Spaanse kolonie, wordt door Marokko bezet en aangevochten door de Polisario, een onafhankelijkheidsbeweging. Hij stelde dat het nog altijd een onafgeronde dekolonisatiekwestie is, en herhaalde de formele houding van de Afrikaanse Unie die de claim van Marokko ondersteunt, maar tegelijkertijd de rechtmatigheid van de Sahrawi’s streven naar zelfbeschikking bevestigt.
De internationale rechtspositie en de politieke gevoeligheden
Algerije dringt al decennia aan op een aanpak via internationaal recht. Tegelijkertijd treden haar leiders voorzichtig op om de relatie met Frankrijk niet verder te belasten. President Macron sprak in 2017 over aspecten van de koloniale geschiedenis als een misdaad tegen de menselijkheid, maar gaf geen officiële excuses en riep Algerijnen op zich niet te blijven concentreren op injusties uit het verleden.
Mohamed Arezki Ferrad, parlementslid in Algerije, gaf aan dat compensatie meer moet zijn dan symbolisch. Hij wees erop dat gestolen artefacten, zoals het Baba Merzoug-kanon uit de 16e eeuw dat nog steeds in Brest ligt, niet zijn teruggegeven.
