Oude foto’s tonen een verdwenen wereld
Archiefbeelden van Ierland uit 1963 bieden een zeldzaam perspectief op een tijdperk dat inmiddels verdwenen is. Ze tonen een land dat zich nog niet had gevestigd in de moderniteit. Deze zwart-witfoto’s, gemaakt door een jonge Duitse fotograaf, Dieter Endlicher, geven een intiem beeld van het Ierse leven vóór de komst van de technologische vooruitgang. Later werkte Endlicher ruim veertig jaar voor The Associated Press, waar hij wereldwijde gebeurtenissen documenteerde, maar deze beelden vormen een bijzonder hoofdstuk in zijn vroege carrière.
De foto’s en hun inhoud
De tentoonstelling, getoond aan de ambassade van Ierland in Berlijn, laat foto’s zien van vissers, bosarbeiders, veehouders die hun dieren naar markten brengen, vrouwen die melk vervoeren met een ezelskraam, een begrafenis, toegewijde gelovigen die biddend relikwieën in steenwallen vereerden, ruïnes van abdijen, dramatische landschappen, en kinderen die door een winkelraam naar tv’s kijken. De beelden bieden een tijdsbeeld van een leven dat voorbij lijkt te zijn.
De foto’s waren jarenlang onzichtbaar en vergeten in Endlichers zolder totdat hij ze recent weer vond tijdens een archiefonderzoek. Hij scande de negatieven, die inmiddels 62 jaar oud waren, en contacteerde de ambassade met de vraag of er interesse was. Deze was aanwezig, wat leidde tot de tentoonstelling.
De betekenis van de beelden
Maeve Collins, de Ierse ambassadeur in Duitsland, prees de afbeeldingen vanwege hun ‘prachtige details’ en hun waarde als historisch document. Ze benadrukte dat de foto’s een levendige weergave bieden van het leven aan de westkust van Ierland in de vroege jaren 1960.
Een reis door Ierland in de jaren 60
Endlicher was slechts 22 jaar oud toen hij met een vriend in een kleine Fiat 500, de zogenoemde ‘Bambino’, naar de westkust van Ierland reisde. Met een Leica M2 en drie objectieven bereikte hij plekken waar weinig anderen camera’s hadden gezien. Tijdens de reis ging hij mee met een man die turf vervoerde naar Inishmaan, een van de Araneilanden in Galway Bay, met een groot zeilschip zonder motor. Endlicher maakte foto’s terwijl ze voortbewon.
Volgens hem was de reis langzaam vanwege de wind, en toen ze eenmaal landden op Inishmaan, ervaarde hij een andere wereld. Hij zag vissers aan het werk, en boeren die havervelden met stokken sloegen. De eilandbewoners droegen zelfgesponnen tweedkleding. Elektriciteit was er niet; turf werd uit het vasteland gebruikt voor verwarming en koken.
Veel lokale bewoners maakten duidelijk dat ze niet op fotografen zaten te wachten. De Araneilanden blijven het Gaeltacht, het Iers-sprekende gebied, en in Inishmaan sprak men in die tijd meestal geen Engels.
Terugkeer naar Ierland en verdere carrièremomenten
In 1984 keerde Endlicher terug naar Ierland om de reis van de Amerikaanse president Ronald Reagan voor de AP te verslaan. Hij werkte voor het agentschap van 1965 tot 2007. Tijdens zijn carrière documenteerde hij onder meer de 29 Olympische Spelen, zowel winter- als zomerspelen, en verkende hij onder andere de Olympische stadions en grote sportevenementen. Als geboren Beier was hij bijna opgevoed op ski’s en gebruikte hij de bergen voorafgaande aan wedstrijden om de beste posities voor foto’s te vinden.
Hij was aanwezig bij de Olympische Spelen in München in 1972, waar elf Israëlische atleten en coaches werden vermoord door de Palestijnse groep Black September. In de jaren 80 en 90 reisde hij naar Israël en meerdere keren naar Gaza, waar hij getuige was van de eerste intifada en confrontaties met Israëlische soldaten. Zo herinnerde hij zich dat hij gedwongen werd zijn film te overhandigen nadat hij foto’s had gemaakt van soldaten die een Palestijnse jongen sloegen.
Verschuivingen en gevaarlijke situaties in de loopbaan
Endlicher documenteerde de veranderingen die volgden op de val van de Berlijnse Muur en het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Ook was hij getuige van bloedige protests en conflicten, waaronder een poging van communisten om het parlement in Moskou over te nemen, waarbij hij zich onder een vrachtwagen verstopte. Tijdens de Golfoorlog in 1991 bevond hij zich bij Amerikaanse troepen en was hij in Praag tijdens de inval van de Sovjets in 1968. Hij moest films via een taxichauffeur naar Oostenrijk laten sturen, in een tijd zonder digitalisering of snel internet.
De rol van risico’s en journalistieke plicht
Over zijn 42-jarige loopbaan als oorlogsfotograaf en verslaggever reflecteert Endlicher dat het noodzakelijk is als fotograaf om de risico’s te nemen en getuigenissen vast te leggen. Hij wijst op collega’s zoals Anja Niedringhaus, die haar leven verloor tijdens haar werk in Afghanistan. Endlicher vindt dat onafhankelijkheid essentieel is, vooral voor degenen zonder gezinsverplichtingen. Hij erkent dat het werk ook een persoonlijke tol eist, zoals het verwaarlozen van familie- en sociale relaties.
Zijn zoon Matthias en zijn vrouw Andrea waren aanwezig bij een eerbetoon in Berlijn, waar Endlicher zich verheugde over de waardering voor de oude foto’s en de herinneringen die deze oproepen.
