Verwoesting van gasinfrastructuur in Oekraïne
In het centrale deel van Oekraïne, rondom de Naftogaz-gasinstallatie, was de bodem aanvankelijk compleet zwart, voordat grote delen ervan door een Russische drone- en raketaanval in een roestbruin rood werden verbrand. Foto- en videobeelden tonen de schade die is aangericht door deze aanvallen, waarbij de werkplek van Naftogaz, een van de belangrijkste Oekraïense gasbedrijven, sterk is beschadigd.
Een werknemer van Naftogaz, Victor, liep voor een van de gedestroyde gaswinningsinstallaties. Hij werkt al 28 jaar bij het bedrijf, maar kan om veiligheidsredenen niet bij naam worden genoemd. Victor uit zijn verdriet over het verlies van de infrastructuur, maar benadrukt ook de noodzaak door te gaan met werkzaamheden ondanks de schade.
Problemen met de gasproductie en importbehoefte
De Oekraïense regering heeft exclusieve toegang gekregen tot de gasvelden in het centrale deel van het land, waarmee men voor het eerst beelden kon krijgen van de schade. Volgens de laatste gegevens uit 2023 produceert Oekraïne ongeveer 21 miljard kubieke meter gas per jaar, een hoeveelheid die vóór de intensieve Russische aanvallen nog voldoende was voor de binnenlandse behoeften. Sinds de aanvallen in maart en oktober is de productie echter sterk verminderd, wat tot gevolg heeft dat het land nu 4,4 miljard kubieke meter extra gas moet importeren deze winter.
Naftogaz, het Oekraïense staatsbedrijf voor gas, onderhandelt momenteel met Amerikaanse financiers om de aankoop van vloeibaar aardgas (LNG) uit de VS mogelijk te maken. De energiecrisis en de toenemende afhankelijkheid van import zijn ook onderdeel van de bredere onderhandeling voor een vredesakkoord, aldus een Oekraïense functionaris die om anonimiteit vroeg. De aanvallen op energie-infrastructuur leiden tot hoge kosten en risico’s dat de situatie zich herhaalt in het komende jaar, indien de oorlog niet stopt.
Het belang van gas voor de Oekraïense samenleving en industrie
Gas is essentieel voor het verwarmen van huizen tijdens winters die temperaturen tot -20°C kunnen bereiken, en voor centrale warmwatersystemen. Daarnaast is gas cruciaal voor de industrie en soms wordt het ook gebruikt voor het genereren van elektriciteit. Volgens Naftogaz-CEO Serhii Koretskyi, is de vernietiging van gasinfrastructuur voornamelijk gericht op het zaaien van paniek en het wegnemen van vitale energievoorzieningen, zonder dat dit militaire doelen dient.
Opslag en herstel van gasinfrastructuur
De aard van de aanvallen, inclusief het beschadigen van leidingen met scherp schroot en het uitbreken van branden, maakt herstel complex en tijdrovend. Naftogaz heeft bijna 70% van het benodigde geld voor de import van 4,4 miljard kubieke meter gas kunnen zekerstellen via Europese leningen en subsidies. Toch moet nog ongeveer 30% worden gefinancierd via leningen van Amerikaanse instellingen zoals de U.S. International Development Finance Corporation en EXIM.
Omdat het de eerste keer is dat Naftogaz bij deze Amerikaanse leningen aanklopt, is tijd een kritieke factor. Voor het vervoer en de invoer van het gas, met een import van 25 tot 30 miljoen kubieke meter per dag, is het belangrijk om de prijzen stabiel te houden door niet in één keer grote hoeveelheden te kopen.
De impact van Russische aanvallen op de infrastructuur
De aanvallen op de gasinstallaties hebben geleid tot ernstige schade, inclusief branden die meters hoog uitslaand, en het beschadigen van transportsystemen, die inmiddels in een warreel van verwrongen afval liggen. Werknemers vermoeden dat Rusland specifiek heeft gericht op LPG-reservoirs, met de bedoeling enorme branden en verdere vernietiging te veroorzaken.
De voortdurende Russische aanvallen maken dat Oekraïne voor noodleningen moet zorgen, aangezien de meeste reparaties maanden tot jaren kunnen duren. Sommige experts adviseren dat, vanwege voortdurende aanvallen, de Oekraïense overheid de gasprijzen zou moeten verhogen, zodat Naftogaz en de staatskas minder afhankelijk worden van hoge leningen en financieringsprogramma’s.
Politieke en sociale dynamiek rond de gasprijzen
Oekraïne heeft sinds 2014 stappen ondernomen om haar gasmarkt aan te passen aan EU-normen, maar de grootschalige invasie in 2022 heeft het proces stopgezet, vooral wat betreft marktprijzen voor huishoudens. Momenteel dekt de staat ongeveer 50% van de marktprijs, waardoor Naftogaz geen winst maakt op de verkoop aan consumenten.
Veel beleidsmakers en energie-experts benadrukken dat, zolang de subsidies niet worden aangepakt, er een financieel gat blijft bestaan dat de werking van Naftogaz beïnvloedt. Het verhogen van de gasprijzen zou kunnen zorgen voor minder import, maar dat brengt ook politieke risico’s met zich mee, zeker nu de regering onder druk staat vanwege een corruptieschandaal in de energiesector.
Volgens voormalig CEO Yurii Vitrenko, kunnen zo’n 30% van de Oekraïners waarschijnlijk de marktprijs voor gas, elektriciteit en verwarming betalen. Een mogelijke beleidsoptie zou kunnen zijn om directe betalingen aan consumenten te geven, zodat zij minder gas gebruiken, wat ook de import zou kunnen verminderen. Maar deze maatregel moet zorgvuldig worden uitgevoerd, vooral om sociale cohesie te bewaren.
