De situatie in Oekraïne en de internationale betrekkingen
Ukrainese president Volodymyr Zelenskyy bevindt zich in een kritieke week waarin diplomatie centraal staat. Deze periode test zijn vermogen om standvastig te blijven, terwijl hij tegelijkertijd probeert te laten zien dat hij bereid is tot compromissen aan de zijde van de Verenigde Staten. Sinds er afgelopen donderdag een ontwerpplan met 28 punten, opgesteld onder Amerikaanse en Russische bemiddeling, gelekt werd, proberen Oekraïne en haar Europese bondgenoten tijd te winnen. Ze willen ervoor zorgen dat hun belangen worden meegenomen in welke uiteindelijke overeenkomst dan ook.
Reacties op het diplomatieke voorstel
Het ontwerpplan heeft geschokt in Kiev en in hoofdsteden van Europa. Het plan pleit voor het beperken van de omvang van het Oekraïense leger en het overdragen van door Rusland bezette gebieden. Tegelijkertijd wordt Oekraïne gevraagd afstand te doen van het streven om Rusland ter verantwoording te roepen voor de invasie, en het zoeken naar gerechtigheid voor de vele oorlogsmisdrijven die aan Moskou worden toegeschreven. Na de ontmoeting in Genève op zondag leek de houding van de Amerikaanse en Oekraïense delegaties iets milder te worden. Beide partijen noemden de discussies ‘productief’ en gaven aan de gesprekken voort te zetten.
De binnenlandse druk en de oorlogssituatie
Terwijl Zelenskyy zich inspant om de publieke onrust over een grote corruptieschandaal te dirigeren, gaat Rusland voort met het langzaam maar zeker verder oprukken over de frontlinie van 1.000 kilometer. Russische troepen blijven krachtig aanvallen uitvoeren en richten zich op Oekraïense energiecentrales, hetgeen leidt tot ernstige stroomtekorten nu het kouder wordt.
Verdeeldheid en reactie op de Amerikaanse voorstellen
Na de lek van het diplomatieke plan stelde de Amerikaanse president Donald Trump een strikte deadline voor Kiev om hiermee akkoord te gaan, vóór Thanksgiving. Deze maatregel schokte zowel Oekraïne als Europa. Europese leiders uitten hun dankbaarheid aan Trump voor zijn inzet om het conflict te beëindigen, maar benadrukten ook het belang van hun inbreng in de onderhandelingen. Op vrijdag hielden Europese leiders een gezamenlijke verklaring waarin werd gezegd dat het plan ‘belangrijke elementen’ bevat, maar dat het nog aanvullende werkzaamheden vereist. De delegaties uit de VS en Oekraïne reisden naar Genève voor verdere onderhandelingen, die ondanks de positieve communicatie geen concrete details opleverden over nog te bespreken knelpunten. Terwijl Oekraïne sterke steun van Europa blijft zoeken, stelde Zelenskyy dat het belangrijk is dat Europese partners zijn positie ondersteunen, zeker in het licht van de druk uit Washington en de openlijke vijandigheid van Trump, die zondag stelde dat Zelenskyy ‘geen enkele dankbaarheid’ toonde voor de Amerikaanse steun.
Internationale aandacht voor binnenlandse politiek
De diplomatieke inspanningen lopen parallel aan interne politieke strubbelingen. Zelenskyy stuurde zijn zwaar onder druk staande chef van staf, Andrii Yermak, naar Genève voor overleg met senator Rubio, ondanks recente interne onrust binnen zijn politieke partij. Vorige week werd algemeen bekend dat topfunctionarissen in Oekraïne betrokken waren bij een corruptieschandaal van honderd miljoen dollar. Hoewel Yermak niet werd beschuldigd, drongen enkele volksvertegenwoordigers erop aan dat hij verantwoordelijk zou moeten worden gehouden om het vertrouwen te herstellen. Zelenskyy weigerde hem te ontslaan, aangezien Yermak volgens hem cruciaal is voor de lopende onderhandelingen.
De positie van Zelenskyy en de voortdurende oorlog
Ondanks de kritiek en binnenlandse onrust blijft Zelenskyy in zijn functie. Zelfs als zijn invloed op het parlement afneemt en zijn populariteit daalt, is het bijna onmogelijk hem wettelijk uit te schakelen zolang de oorlog doorgaat. Door de Russische invasie werd de staat van beleg uitgeroepen, waardoor presidents- en parlementaire verkiezingen voorlopig zijn uitgesteld. Normaal gesproken duurt de presidentiële termijn vijf jaar, en voor de oorlog waren de volgende verkiezingen gepland voor voorjaar 2024. Maar voor Zelenskyy is steun van het parlement noodzakelijk om eventuele vredesakkoorden te realiseren, en vragen over Yermak kunnen weer op de agenda komen. Bovendien kunnen zijn kansen bij een herkozenverkiezing achteruitgaan als Yermak nog steeds in functie is, zo menen politieke analisten.
De militaire frontlinie en energietekorten
De Russische strijdmacht, beter uitgerust dan die van Oekraïne, heeft haar aanvallen langs de frontlinie versterkt en richt zich ook op energievoorzieningen achter de linies. Steeds meer gebieden worden door Russische troepen ingesloten of aangevallen. Daarnaast heeft Rusland in november zware aanvallen uitgevoerd op Oekraïense energiecentrales, waardoor de elektriciteitstekorten van sinds het begin van de oorlog nog ernstiger werden. Na het vernietigen van grote delen van de gasproductiecapaciteit in twee grootschalige aanvallen dit jaar, moest de Oekraïense staatsgasmaatschappij Naftogaz noodfondsen aanboren om dure gasimporten te financieren.
