Een veelbelovende start, maar uiteindelijk teleurstellend resultaat
De VN-klimaattop in Brazilië deze zomer was door velen met spanning afgewacht. Men hoopte dat deze bijeenkomst historische beslissingen zou opleveren. De conferentie, bekend als COP30, werd gehouden in Belem, een stad gelegen aan de rand van het Amazonegebied. Dit gebied speelt een essentiële rol in het wereldwijde klimaatregulatie en herbergt veel inheemse bevolkingsgroepen. Zij worden geconfronteerd met de gevolgen van klimaatverandering, maar zijn ook cruciaal voor het vinden van oplossingen. De aanwezigheid van Brazilië’s president Luiz Inácio Lula da Silva, een invloedrijk en charismatisch leider op het internationale podium, gaf aanvankelijk een positieve sfeer. Dankzij Lula’s energieke openingsspeech riepen meer dan 80 landen op tot een gedetailleerd plan om het gebruik van gas, olie en steenkool sterk terug te dringen, vanwege hun rol als hoofdveroorzakers van klimaatverandering.
Waarom de verwachtingen niet werden ingelost
Uiteindelijk bleek al die ambitie niet genoeg. De afgesloten verklaring, die op de zaterdag werd gepresenteerd, bevatte enkele maatregelen zoals extra financiering voor ontwikkelingslanden om zich aan te passen aan klimaatverandering. Desalniettemin was de tekst veel minder ambitieus dan de meeste afspraken uit het verleden; er werd niet eens gesproken over ‘fossiele brandstoffen’ en er was geen duidelijke planning opgenomen om het gebruik ervan te verminderen. In plaats van het een historische doorbraak te laten zijn, lijkt de conferentie het vertrouwen in het multilaterale onderhandelingsproces verder te ondermijnen. Veel milieuactivisten en leiders wezen erop dat het schema niet toereikend was om de snelle en extreme weersverschijnselen zoals overstromingen, stormen en hittegolven effectief aan te pakken.
Heftige kritiek uit verschillende hoeken
De kritiek kwam uit diverse kringen. Juan Carlos Monterrey Gomez, onderhandelaar uit Panama, stelde dat een klimaatakkoord dat niet eens de woorden ‘fossiele brandstoffen’ bevat, niet neutraal is, maar medeplichtigheid. “De wetenschap wordt uit het proces gehaald omdat het de vervuilers zou kunnen treffen,” voegde hij toe.
Eveneens uit Zuid-Afrika kwam Tasneem Essop, directeur van Climate Action, die benadrukte dat het positieve punten had, maar dat de focus vooral op de toekomst moet liggen. Lidy Nacpil, vertegenwoordiger van het Aziatische Beweging tegen Schuld en Ontwikkeling, vond dat er veel meer had gekund en dat de verwachtingen voor COP31 in Turkije al hoog liggen.
Vooruitblik op de verwachtingen en de context van COP30
De uiteindelijke verklaring van de conferentie was het resultaat van drie jaar onderhandelen, van optimisme tot teleurstelling. Men hoopte dat deze summit, vaak het ‘COP van waarheid’ genoemd, het vertrouwen in internationale klimaatonderhandelingen zou herstellen. President Lula richtte zijn campagne op het organiseren van een klimaattop in de Amazone, de eerste in dat kwetsbare gebied, om de wereld bewust te maken van de ernst van de situatie. Hoewel Brazilië haar kandidatuur had bevestigd, bleef de locatie Belem vraagtekens oproepen vanwege de beperkte infrastructuur in vergelijking met grote steden als Rio de Janeiro en São Paulo.
Lula’s visie en de boodschap tijdens de conferentie
Toen de top op 6 november begon, bracht Lula de focus terug naar de enorme problematiek: volgens hem kan de aarde het ontwikkelingsmodel dat steunt op fossiele brandstoffen niet blijven voortzetten. Op 7 november stelde hij dat het tijd is dat het gebruik van fossiele brandstoffen afneemt. Deze woorden wekten aanvankelijk hoop omdat ze kwamen vanuit een president die zowel ontbossing in de Amazone had beperkt als olie-activiteiten niet had afgezwakt. Gezien Brazilië’s energiemix, die vooral steunt op hernieuwbare bronnen zoals waterkracht, leek Lula klaar voor een grote koerswijziging.
Verschuivingen in de taal en verwachtingen
In 2023 had de COP28 in Dubai al besloten dat de wereld moest “overstappen” van fossiele brandstoffen. Maar in de praktijk bleef de globale uitstoot van broeikasgassen toenemen. Op COP30 was sprake van een “routekaart” voor een fundamentele energietransitie. Toch begonnen zelfs Lula’s uitspraken te versoepelen; hij benadrukte dat landen op hun eigen tempo over kunnen gaan naar hernieuwbare energie en geen verplichtingen zouden worden opgelegd.
Problemen en weerstand binnen de onderhandelingen
Op donderdag werd de vergadering onderbroken door brand op de locatie, wat voor chaos zorgde. Vrijdag inkijkend, gingen Europese en andere landen duidelijk tegen het eerste ontwerp van het document in, dat geen expliciete verwijzingen naar fossiele brandstoffen bevatte en geen planning voor afbouw. Grote oliestaten zoals Saudi-Arabië lieten zich niet uit over concrete termijnen voor vermindering van olieproductie. Tijdens het slotdebat op zaterdag stelde voorzitter André Corrêa do Lago dat Brazilië voorlopig het voortouw bleef nemen, maar dat het overleg over fossiele brandstoffen nog doorgang zou vinden.
De reactie van deelnemende landen
Voor vele landen, waaronder Colombia, was het resultaat onvoldoende en was er sprake van grote teleurstelling. Zij benadrukten dat het nodig is dat de internationale gemeenschap sneller en ambitieuzer handelt. Do Lago benadrukte dat deze standpunten in het rapport zouden worden meegenomen, maar dat de uitkomst voor velen niet voldeed.
Conclusie
De conferentie in Brazilië liet zien dat internationale klimaatonderhandelingen nog steeds voor grote uitdagingen staan. Ondanks de grote verwachtingen en Lula’s symbolische zet, is de gemaakte voortgang beperkt gebleven. Het ontbreken van duidelijke doelen voor het afbouwen van fossiele brandstoffen onderstreept dat er nog veel werk te verzetten is om voldoende actie te ondernemen tegen de opwarming van de aarde.
