Wist je dat zo’n 70 procent van alle archeologische schatten waarschijnlijk onder water ligt? De dagen dat archeologen alleen met hun borstels en schepjes door stoffige velden struinden, lijken voorbij. nu duiken ze massaal de zee in. Vraag blijft: wat drijft deze omschakeling, en is het ons natte klimaat of gewoon de hunkering naar avontuur?
Van stoffige graven naar natte schatten
Het klinkt bijna als iets uit een roman: archeologen die in Friesland ‘s ochtends koffie drinken en ‘s middags tussen wrakken bij de Doggersbank zweven. Toch is dat geen fictie meer. In ons land – waar je soms struikelt over middeleeuwse kerkhoven als je een tuin maakt – raakt het terrein letterlijk op. Mijn collega van de universiteit vertelde vorige maand dat hij zeven vergunningen voor nieuw veldonderzoek niet kreeg — omdat alles al ooit opgegraven is. Dus? Geen wonder dat de zee ineens lonkt.
Wat vinden ze eigenlijk onder water?
Misschien verwacht je kisten vol goud of gezonken piratenschepen, maar de realiteit is verrassender. In het IJsselmeer bijvoorbeeld worden vuistbijlen en mammoetbotten opgedoken uit een tijd dat Nederland nog helemaal geen Nederland was. En langs de Noord-Hollandse kust vind je sporen van verdwenen dorpen en VOC-schepen. Ik las laatst een bericht over een vissersbootje dat per ongeluk Romeinse artefacten omhoog haalde — de schipper vond het ‘maar gekkigheid’, maar de Rijksdienst sprong er bovenop.
- Wrakken: Van VOC-koopvaarders tot oude vissersbootjes.
- Steentijdvondsten: Werktuigen uit een verzonken Doggerland
- Dierenbotten: Resten van mammoeten, walrussen, zelfs nijlpaarden (!) — tja, tijden veranderen
- Verloren dorpen: Hele gemeenschappen die door de zee zijn opgeslokt
Waarom is die shift zo logisch?
Kijk, Nederland en water zijn een onafscheidelijk duo — dat weet zelfs mijn oma nog, en die heeft weinig met geschiedenis. Door klimaatverandering en zeespiegelstijging krijgen we niet alleen natte voeten, maar komt ook steeds meer erfgoed in het water te liggen. mijn buurman, die bij een duikvereniging zit, zei vorige week: “wat we op het land vinden, hebben we nu wel gezien. De echte verrassingen liggen buiten de dijken.” misschien heeft hij wel een punt.
Technologie maakt het nu mogelijk
Vijf jaar geleden was onderwaterarcheologie vooral iets voor rijke universiteiten. Nu gebruikt elke serieuze onderzoeker sonar, onderwaterdrones en zelfs simpele GoPro’s aan een stok. De Universiteit Leiden test straks een nieuwe scanner op de Grevelingen — als het werkt, kun je alles zien zonder te duiken. Hoewel, ik blijf een beetje sceptisch over die technische snufjes. Soms vertrouw ik toch meer op ouderwets mensenwerk.
Hoe verandert dit jouw beeld van archeologie?
Persoonlijk dacht ik altijd dat archeologen vooral in zandgaten met minischepjes zaten te pielen, ergens langs de A12. Maar de nieuwe vondsten onder water laten zien hoe dynamisch en actueel erfgoed kan zijn. Gisteren bijvoorbeeld, tijdens een online archeologie-café, discussieerden we over de vraag: zijn er straks nog wel archeologen die niet kunnen zwemmen? De meningen waren verdeeld — ik ben er dus niet uit.
Zelf duiken naar historie?
Nu ga ik niet zeggen dat u zelf met snorkel en natpak het Markermeer in moet springen. Maar kijk eens mee als NPO 2 weer een wrak-expeditie uitzendt, of bezoek een expositie van onderwatervondsten in het Rijksmuseum van Oudheden. Wie weet, misschien komt er ooit een club voor recreatief archeologisch duiken in Haarlem of Breda — zou wel lachen zijn.
Tot slot — een open vraag
Dus, zijn de oude graven echt ‘uit de mode’? Of krijgen ze juist een tweede leven, nu de zee ze dreigt op te slokken? In ieder geval, de Nederlandse archeologie is nat en avontuurlijker dan ooit. En u — wat denkt u: is de toekomst van onze geschiedenis nu blauw en zout, of blijft het toch zand tussen de tenen? ik ben benieuwd naar uw mening in de reacties.
