Op school hoor je vooral over Romeinen en Vikingen—of in ieder geval ik wel. Maar wist u dat een Nederlandse stam ooit met gemak de landsgrenzen overstoof, de kaarten herschreef en zelfs Franse koningen deed sidderen? Ja, echt—en het waren geen Friezen, geen Bataven, maar… de Franken. Het gekke is: amper iemand denkt er nog aan dat ze hun wortels hier hebben. Of heb ik iets gemist? Vorige week bij het koffieapparaat bleek: de meeste collega’s linken “Franken” enkel aan Frankrijk (of aan FC Twente, maar dat is een ander verhaal).
Wie waren die Franken nou echt?
Om niet te verdwalen in alle Germaanse stammen: de Franken waren oorspronkelijk een verzameling stammen uit het gebied tussen de Rijn en de IJssel — dus grofweg Zuid-Oost Nederland en West-Duitsland. Geen dolende barbaren, trouwens. Mijn buurman uit Nijmegen weet vaag nog dat zijn opa sprak over oude grafheuvels in de buurt (“allemaal Franken, jongen!”). Zij mengen zich slim in de Romeinse politiek, bouwden allianties… en als het moest, met de blote hand de strijd aan.
Meer dan boze krijgers — een Europese supermacht
Midden in de chaos na het vallen van het Romeinse rijk greep de stam zijn kans. Onder leiding van Clovis (jawel, geboren vlakbij het huidige Nijmegen als je sommige bronnen mag geloven), verspreidden de Franken zich richting België, Noord-Frankrijk en zelfs tot in Spanje. Het Frankische Rijk werd het machtigste rijk van West-Europa — nog voor Karel de Grote de boel verder uitbreidde. Mijn geschiedenisdocent noemde het ooit “ons eerste Europese imperium”. Klinkt groot, en dat was het ergens ook — maar de controle ging meer op regionale vriendschappen dan pure militaire kracht.
Wat is er van ze over?
- Veel Nederlandse plaatsnamen: Denk aan Franeker, Frankenbeek, Franekeradeel — vaak verwijzingen naar Frankische nederzettingen.
- De taal? Al merk je het niet direct, maar er zijn nog steeds sporen van Frankische woorden in het Nederlands.
- En oja, je kent Frankrijk natuurlijk. De naam ‘Frankrijk’ is letterlijk “het rijk der Franken”.
Vreemd genoeg zijn hun leefregels, rechtssystemen en tradities later overal in Europa overgenomen. Volgens een vriend uit Maastricht: “Wij zijn allemaal een beetje Frankisch.” Al weet ik niet of dat in de kroeg goed valt…
Waarom weten we hier zo weinig van?
Je hoort zelden over de Franken—behalve als een voetbalfan per ongeluk in Duitsland belandt. Het komt misschien doordat hun erfgoed zo vermengd is met dat van andere stammen en rijken. Of simpelweg omdat we in Nederland vooral op onze ‘eigen’, kleinere verhalen focussen. In het gemeentearchief van Utrecht liggen zowat dozen vol Frankense munten, maar het blijft een onderbelichte parel van onze geschiedenis. In de klas leer je eerder over de Bataven omdat ‘die tegen de Romeinen vochten’ — dat blijft blijkbaar beter hangen.
Hoe ziet hun invloed er nú uit?
- Onze wetten en gewoontes wortelen diep in Frankische tradities
- Veel festivals en streekgerechten zijn gebaseerd op hun gebruiken (vraag het maar eens aan je Limburgse tante!)
- Sporen in het landschap — van oude boerderijen tot kerkjes — kom je nog steeds overal tegen, als je goed kijkt
Al denk ik—misschien overdrijf ik het hoor—dat zonder die vergeten stam Europa echt anders had uitgezien. In vlagen besef je: we lopen elke dag langs hun erfenis, zonder het te weten.
Een vergeten trots (of misschien ben ik te sentimenteel…)?
Is het tijd om de Franken weer op het nationale podium te zetten? Of is dat gewoon iets wat alleen mensen zoals ik—die hun geschiedenisboeken niet kunnen loslaten—graag willen? Laat het me weten onderaan. En als de volgende keer iemand in Frankrijk “Vive la France!” roept, denk dan maar even: die Franse glorietijd begon misschien wel gewoon in Nederland. Nou ja, min of meer…
