Stel je voor: een boom midden in de droge zandgronden van Nederland, vol in de zomerzon en zonder regen — en toch leeft hij moeiteloos eeuwenlang. klinkt als een fabel? Toch bestaat zo’n boom. In ons land groeit er een soort die letterlijk generaties kan overleven zonder zichtbaar drinken van water. Mijn buurvrouw uit Brabant had het er laatst nog over: “Die oude juniper in de buurt, niemand geeft er aandacht aan, maar hij blijft altijd maar groeien.” Laten we eens uitzoeken hoe dat zit.
De held van de Nederlandse droogte: de jeneverbes
Als je langs de Veluwe, Drentse Aa of de Utrechtse Heuvelrug wandelt, zie je soms die grillige, stekelige struiken tussen het zand en heide. Dat is de jeneverbes (Juniperus communis). Het voelt trouwens een beetje oneerlijk om deze plant zomaar een “struik” te noemen: sommige exemplaren worden in Nederland meer dan 10 meter hoog — dat hebben we in Amersfoort laatst gemeten, samen met de kinderen van de buurt. En ze zijn onverwoestbaar.
Hoe overleeft de jeneverbes zó lang zonder water?
Drie eeuwen. Geen emmers, geen sproei-installaties. Hoe dan? Het geheim zit in zijn wortelsysteem en bizarre aanpassingsvermogen. De jeneverbes wortelt extreem diep — soms tot wel 2 meter in de grond. Daar vindt hij restjes vocht dat andere planten allang opgaven. Daarnaast heeft hij kleine, wasachtige naalden, die nauwelijks water verdampen. In Wageningen leerden we op de universiteit dat deze boom zich als een echte survival-expert gedraagt: in een extreem droge zomer — zoals die van 2018 — blijft hij gewoon doorgroeien, terwijl zelfs eiken het soms begeven.
Waar vind je deze droge krachtpatser?
Je denkt misschien: “Zoiets bijzonders zie ik nooit!” Maar wacht even. De oudste jeneverbessen vind je vooral op de zandgronden van Drenthe, de Veluwe, de Utrechtse Heuvelrug… zelfs in delen van Noord-Limburg groeien ze vrij — vraag het maar aan de lokale gidsen in Nationaal Park Maasduinen. Op Texel staat er trouwens eentje die volgens de overlevering al 320 jaar oud is. Of het helemaal klopt, weet niemand, maar het verhaal gaat rond in elk dorpscafé.
Wat kunnen wij leren van de jeneverbes?
Ja, oké, niet iedereen heeft een tuin zo groot als de Sallandse Heuvelrug — maar dat wil niet zeggen dat je niets aan dit verhaal hebt. De jeneverbes laat zien dat overleven draait om aanpassen, niet om kracht. Misschien dus minder je planten verwennen met liters water. Laat de natuur een beetje haar gang gaan — uiteindelijk zijn droogtebestendige planten vaak sterker én mooier.
Zelf een jeneverbes planten? Dit moet je weten
- Kies lichte, zanderige grond — klei en natte veengrond zijn echte killers voor deze boom.
- Laat ze met rust — hoe minder je verzorgt, hoe sterker hij wordt. In mijn eigen tuin heb ik er eentje, en eerlijk gezegd vergeet ik hem vaak water te geven. Hij doet het beter dan de hydropone basilicum…
- Geef ruimte — jeneverbessen groeien het best als ze niet klem staan tussen andere planten.
natuurlijk, niet iedereen is gezegend met een tuin voor een boom van 10 meter. Maar zelfs een kleine struik op het balkon haalt de sfeer meteen naar boven — check trouwens eens tuinwinkels als Intratuin of De Boet, ze hebben soms mooie jonge exemplaren.
Tot slot… Zijn er nog meer van zulke ‘onsterfelijke’ bomen?
In Nederland staat de jeneverbes bovenaan als het gaat om droogtetolerantie. Maar wereldwijd? Denk aan olijfbomen in Spanje — die kunnen 1000 jaar oud worden. Bij ons blijft die oer-Hollandse jeneverbes toch iets om trots op te zijn. Mijn moeder zegt altijd: “Als je wat langer wilt leven, moet je meer op de natuur letten.” Misschien zit daar wel wat in…
Dus — de volgende keer dat je ergens een diepgroene, stekelige struik tussen het zand ziet staan? Sta even stil. Misschien is dit de oudste, dorstige overlever uit jouw buurt. En wie weet, inspireert hij je om je eigen tuin ook wat droger én robuuster in te richten.
Zou jij ooit een jeneverbes planten in je tuin of balkon? Laat weten in de reacties, of deel een foto van de oudste boom uit jouw wijk — ik ben benieuwd!
