Stel je voor: je loopt dagelijks naar de Albert Heijn om de hoek of parkeert je fiets bij het station — maar realiseer je je dat onder dat stukje Nederland een Romeinse villa ligt die er al 2000 jaar ligt? Klinkt als een aflevering van “Wie is de Mol?”, maar toch is het gewoon waar. Sterker nog, dit gebeurde onlangs nog ergens in Limburg. Of nou ja, zo ongeveer. Dit is geen Hollywood; dit is je eigen straat. Is het niet gek, hoeveel we eigenlijk nooit zien?
Waar vind je dit verborgen verleden?
Volgens de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed bevinden zich tientallen Romeinse villa’s onder de provincie Limburg. Vooral in gemeenten als Maastricht, Heerlen en zelfs het kleine Voerendaal werden resten gevonden. En het bizarre: veel van deze locaties liggen onder woonwijken, parkeergarages en zelfs lokale sportvelden. “Mijn buurvrouw dacht altijd dat er gewoon stenen lagen in de tuin, blijkt het een oude vloertegel uit de Romeinse tijd te zijn”, grapt mijn collega uit Sittard.
Het lastige is — je ziet er niets van aan de oppervlakte. Dus wie weet wat er onder die nieuwe bakker in de buurt nog allemaal ligt? Nog niet zo lang geleden stuitten bouwvakkers in Nijmegen-Noord op fundamenten van een gigantisch Romeins gebouw, precies waar nu nieuwbouwhuizen komen. kortom, geschiedenis onder je voeten…
Wat maakt zo’n Romeinse villa eigenlijk bijzonder?
Tuurlijk, het klinkt indrukwekkend: “2000 jaar oude villa”. Maar wat betekent dat? Een Romeinse villa in Nederland was niet altijd een luxe paleis a la Toscane (hoewel, wie weet…). Het waren vaak grote boerderijen — compleet met badhuis, mozaïekvloeren (voor de lucky few) en soms verwarmde vloeren. Ja, echt, vloerverwarming, 19 eeuwen voor de eerste CV-ketel van Feenstra.
- Ze hadden badhuizen met koud én warm water
- Er waren hypocaustums — dat zijn ingenieuze verwarmingssystemen onder de vloeren
- Grote opslag voor graan en wijn
- Zelfs min of meer “thuisbioscopen”, of nou ja, ruimtes voor sociale bijeenkomsten
Ik blijf het fascinerend vinden hoeveel van die luxe al 2000 jaar geleden (deels) normaal was. Hoewel misschien hadden die Romeinen net iets minder last van de belastingdienst dan wij nu.
Hoe komen ze die villa’s eigenlijk op het spoor?
Dat is niet zomaar “we graven een kuil en zien wel”. Nederland heeft flinke regels rond archeologie, vooral bij bouwen. Dus bij elk nieuwbouwproject worden eerst bodemscans gedaan met grondradars of drones. Soms vinden ze alleen wat scherven, andere keren een compleet fundament. Mijn oude buurjongen in Nijmegen — nu archeoloog — zegt: “Soms vind je gewoon Romeins daklood tussen de wortels van een oude esdoorn.” Je moet er maar opkomen…
Soms zie je trouwens hele schoolklassen op excursie bij zo’n open opgraving. Heel eerlijk, ik gun het iedereen om tenminste één keer in je leven midden in een Romeinse kelder te mogen staan. Bij Villa Voerendaal kan dat trouwens, als je de juiste gids treft. hoewel misschien zit ik ernaast en vind jij het niks aan — smaken verschillen.
Waarom weten we zo weinig van dit stukje geschiedenis?
Deels omdat Nederland simpelweg is volgebouwd. Veel villa’s zijn ooit ten onder gegaan aan beroemde Hollandse regen of weggezakt in het moeras. Anderen verdwenen onder moderne woningen — geen grap: soms kijk je letterlijk Romeins erfgoed terwijl je friet staat te halen bij de snackbar om de hoek.
En ook: we zijn vaak meer bezig met heden dan verleden. In ons wijkchat wordt vaker gesproken over parkeerplaatsen dan over archeologie. Maar als je weet wat onder je voeten ligt, kijk je misschien toch nét anders naar die ouwe stoeptegels op weg naar de bus.
Stel je woont echt op een villa, wat nu?
Mocht je binnenkort flink gaan tuinieren in Limburg, Gelderland of Noord-Brabant: wie weet kom je iets bijzonders tegen. In dat geval — bellen met de gemeente, niet zelf opgraven! Denk aan al die verhalen over “hoe een opa Romeins aardewerk vond en nu een straat naar hem is vernoemd”. Nou ja, zo’n verhaal hoor je vooral op verjaardagen… uiteindelijk kun je misschien lokaal zelfs een rondleiding regelen.
In ieder geval: de kans dat ook jouw wijk een verborgen verleden kent, is groter dan je misschien dacht. Dus, de volgende keer dat je over die saaie stoep loopt — denk aan de villa onder je voeten. Of niet, als je haast hebt. Hoe dan ook, deel vooral jouw vondsten (of leuke verhalen via sociale media), wie weet wat we samen nog boven water krijgen.
