Industrieel erfgoed bestuderen met een iPad? Drie jaar geleden zou niemand daar nog raar van opkijken. Maar de laatste tijd hoor ik in archeologische kringen iets opvallends: papieren notitieblokken zijn terug. Klinkt suf, misschien zelfs ouderwets — toch zeggen steeds meer archeologen dat hun veldwerk er alleen maar beter van wordt. En nee, ik heb het niet over mopperende professoren die nergens zin in hebben. Zelfs jonge collega’s zijn om.
Een verrassende draai: waarom papier weer populair wordt
Op een regenachtige middag — ergens in Limburg — stond ik, voeten in de klei, te stoeien met een drijfnatte smartphone. Vele collega’s waren toen al over op digitale notities. Maar nét die dag viel de batterij uit. Toeval? Misschien. “Je moet altijd met pen en papier werken,” bromde een oudere archeoloog naast mij. ik lachte het weg. Nu snap ik waarom hij gelijk had — of in elk geval een punt.
Uit een rondvraag in ons team (denk: zuchtende studenten en doorgewinterde veldwerkers) bleek dat papier eigenlijk betrouwbaarder is in veel situaties: kou, modder, geen wifi, of wanneer je gewoon geen zin hebt in weer een app-update. Het voelt ook letterlijk lichter — geen scherm dat in de zon weerkaatst, gewoon krabbelen in je schetsboek. Misschien is het nostalgie, maar het werkt.
De voordelen van papier: niet alleen voor puristen
- Geen technische problemen. Wie ooit z’n veldwerk verloor door een vastgelopen tablet weet: back to basic kan rust geven.
- Sneller ter plekke aanpassen. Een notitie veranderen, een pijltje erbij tekenen — het kan direct.
- Beter overzicht. Met post-its en gekleurde markers kun je ineens veel makkelijker verbanden zien. M’n collega uit Groningen zweert erbij.
- Persoonlijk archief. Je notitieboek voelt eigen. Vol ezelsoren, vlekken, een verdwaalde koffievlek — ik mis dat bij Google Drive.
Dat wil niet zeggen dat digitale tools verdwijnen. Voor rapportages werken ze snel en efficiënt. Maar in het veld, waar modder en regen dagelijkse kost zijn, zoeken steeds meer Nederlanders weer die simpele betrouwbaarheid.
Niet alles is rozegeur en maneschijn
Tuurlijk, er zijn nadelen. Papier raakt kwijt, schrijven met bevroren vingers is een drama en soms kun je je eigen handschrift niet meer lezen (of haal ik dat in de war met m’n eigen kritische blik?). In ons team lachte laatst iemand: “Schrijven is vorig millennium, je mist data-analyse!” Hij heeft ergens een punt — maar in de praktijk blijkt, soms, dat overzichtelijke aantekeningen gewoon sneller werken.
En afgelopen week, in het veld bij Nijmegen, viel weer een iPad uit door de koude. Papieren notitieblok? Geen probleem. Het voelde even kneuterig. Maar we waren als enigen nog bezig met onze vondsten, terwijl het digitale team op zoek moest naar een stopcontact…
Waarom nu deze opleving?
Volgens mijn oud-studiegenoot (tegenwoordig digicoach bij een groot archeologisch bedrijf) is het een mix van pragmatisme en lichte schermmoeheid. We staan allemaal onder druk, rapporten, deadlines — soms wil je gewoon opschrijven wat je ziet, zonder eerst zes keuzes te maken in de software. En misschien speelt het besef mee dat het tempo van innovatie niet altijd betekent dat het oude waardeloos is geworden. Mijn moeder zei vroeger: “Wie schrijft die blijft” — misschien had ze gelijk.
Praktische tips: zelf papier effectief gebruiken in het veld
- Kies waterbestendig papier. Regen hoort erbij, maar uitgelopen inkt niet.
- Werk met kleuren. Markers en stickers zorgen voor snel overzicht.
- Maak na het werk altijd een foto van je aantekeningen. WhatsApp naar jezelf, wie weet raak je het kwijt — ik spreek uit ervaring.
- Test verschillende systemen. Cornell, bullets, ouderwetse tabellen — kies wat voor jou werkt. Geen team is hetzelfde, dat bleek vorige maand weer eens in Zeeland.
In het kort: terug naar papier is geen stap terug
Misschien past deze trend bij een bredere behoefte aan eenvoud — even offline tussen al die digitale tools door. Misschien keert het net zo snel weer om. Maar voor nu? Papier is terug tussen de opgravingen van Nederland, en daar is best wat voor te zeggen.
Gebruiken jullie nog papier in je werk? Of zweer je bij apps? Laat het me weten hieronder — of deel je eigen veld-anekdote. Misschien zit ik ernaast, maar het blijft fascinerend hoe snel dingen weer veranderen. Nou ja, in ieder geval voorlopig…
