Op een regenachtige dinsdagmiddag, terwijl het halve land vaststaat op de A2, zie ik het weer voorbij komen in m’n WhatsApp-groep: “Als je zonder ruimtepak de ruimte in stapt, explodeer je onmiddellijk.” Klinkt spectaculair, maar klopt het echt? Of erger nog — kan zo’n overtuiging gevaarlijk zijn? Verrassend genoeg, ja. En ik neem je even mee waarom dat niet alleen nerdpraat is.
Wat is eigenlijk die populaire mythe?
Vrijwel iedereen die ooit een sciencefictionfilm heeft gezien, kent dit beeld: astronaut vergeet zijn helm — en boem, lichaam ontploft direct in het vacuüm van de ruimte. Zelfs m’n collega’s bij de lunch lachten laatst nog om zo’n scene uit een oude Hollywoodknaller. Maar dat idee is dus hardnekkig én onjuist.
De feiten: wat gebeurt er echt met je lichaam in de ruimte?
Oké. Stel je bent, om wat voor bizarre reden dan ook, ineens zonder pak in de ruimte (hoop het voor je van niet). Je explodeert niet. Wat er wel gebeurt: je bloed kookt niet meteen, maar je verliest snel bewustzijn door het gebrek aan zuurstof — binnen 15 seconden ongeveer. Je huid houdt wel aardig wat druk tegen, maar water in je lichaam kan beginnen te verdampen. Het klinkt allemaal niet bepaald gezond, maar exploderen zit er dus niet in.
Volgens een oude vriendin van mij, die bij ESA werkt, zou je—als iemand je binnen een minuut weer binnenhaalt—het zelfs kunnen overleven zonder blijvende schade. Mits je geen gekke dingen inademt, want zoals mijn moeder zei: “Lieverd, ademen moet je alleen in de juiste atmosfeer doen.” Ze bedoelde het figuurlijk, maar nu klinkt het toch… letterlijker.
Waarom deze mythe toch gevaarlijk kan zijn
Je vraagt je misschien af: wat maakt het uit of ik geloof dat je ontploft of niet? Toch wel iets, vooral nu jongeren meer ruimtevaartgames spelen of zelfs zelf ballonnen de stratosfeer insturen (geloof me, in ons lokale FabLab is dat gesprek wekelijks onderwerp). Als mensen niet begrijpen hoe schadelijk het echte ruimteklimaat is — denk aan extreme UV-straling, decompressie, bevriezing — kunnen ze fatale risico’s onderschatten. Denk aan DIY-projectjes met luchtdruk. Of kinderen die experimentjes nabootsen omdat ze denken dat “het toch maar ontploft”. Niet zo slim dus.
Hoe deze mythe is ontstaan: Hollywood en halve waarheden
Films willen spektakel — explosies verkopen nu eenmaal bioscooptickets. Maar in de praktijk zijn de echte gevaren minder visueel, meer sluipend. NASA heeft ooit experimenten gedaan op dieren (ja, brrr), astronauten trainen nog steeds op snelle pakreparatie. In het ISS hangt trouwens een niet zo geruststellend bord: “Don’t panic, but move fast.” Al jaren mijn favoriete motivatiequote.
Wat kun je hiervan leren? Praktische tips
- Neem wetenschappelijke claims uit films en series altijd met een korreltje zout, zeker bij ruimte-gerelateerde thema’s.
- Ga je aan de slag met experimenten rond luchtdruk of vacuüm (die stofzuiger-in-een-pot-experimenten bijvoorbeeld)? Doe dat niet alleen én gebruik altijd echte veiligheidsbrillen, handschoenen… en gezond verstand.
- Praat erover met je kinderen, neefjes, leerlingen. Fabels verdwijnen sneller als je er nuchter over praat.
Samenvattend: het is geen popcorn, maar gevaarlijk blijft het wel
Dus, explodeer je als je pak kapotgaat? Nee. Maar het is allesbehalve gezellig — en onderschatten is echt geen goed idee. Wie weet zitten we over tien jaar met een hele generatie die denkt dat ruimtewandelen kinderspel is. Hoewel, misschien zie ik het te somber… Er blijft altijd ruimte (pun intended) voor nuance.
Dat was het zo’n beetje. Benieuwd naar wat jullie denken: heeft deze mythe bij jou ooit voor verwarring gezorgd? Laat een reactie achter — of stuur dit artikel naar die collega die nog steeds denkt dat je als popcorn uit elkaar spat, gewoon voor de gein.
